TANZÄ°MAT EDEBÄ°YATINDA ELEÅžTÄ°RÄ°


    Tanzimat döneminden önceki edebiyatımızda batılı anlamda eleÅŸtiri yoktu. Bu alandaki eserler Tanzimat Edebiyatı'yla verilmeye baÅŸlanmıştır. 1860'tan sonra edebiyatımızı modernleÅŸtirmeyi amaçlayan sanatçılar, eski edebiyatı yıkmaya ve yerine yeni bir edebiyat kurmaya çalışmışlardır. EleÅŸtiriler de bu yönde yoÄŸunlaşır. Böylece bu türün öncülüğünü Ziya PaÅŸa ve Namık Kemal yapar.


    Ziya PaÅŸa, Hürriyet gazetesinde çıkan "Åžiir ve Ä°nÅŸa" (1868) makalesinde Divan ÅŸiirini eleÅŸtirir. Bu ÅŸiirin ulusallıktan uzak, yapay bir edebiyat oldu­ğunu belirtir. Ona göre gerçek edebiyat Halk Edebiyatadır. Halk Edebiyatı'na aydınlar ilgi göstermediÄŸi için bu edebiyat geliÅŸmemiÅŸtir. Ne var ki, Ziya PaÅŸa daha sonra bu düşüncesini deÄŸiÅŸtirir. "Harabat Mukaddimesi (1874)" nde bu görüşlerin tersini savunur. Yani Halk Edebiyatı'nı kötüler, Divan Edebiyatı'nı över.


    Namık Kemal ise Divan Edebiyatı'na daha ka­rarlı ve sistemli saldırır. 1866'da Tasvir-i Efkâr'da yayımlanan "Lisan-ı Osmaninin Edebiyatı Hakkında Bazı Mülâhazatı Åžamildir" adlı yazısında Divan Edebiyatı'nı eleÅŸtirir. Namık Kemal, Ziya PaÅŸa'nın Divan Edebiyatı'yla ilgili görüşlerini

"Tahrib-i Harabat" ve "Takip" adlı eserlerinde eleştirir, Divan Edebiyatı'na karşı çıkar.


    Tanzimat Dönemi'nde eleÅŸtiri yazıları Recaizade Mahmut Ekrem'in "Talim-i Edebiyat" adlı eserinin çıkışından sonra yaygınlaşır. Recaizade Mahmut Ekrem'le Muallim Naci arasında tartışma­lar olur. Recaizade Mahmut Ekrem "Zemzeme" adlı eserinin önsözünde ve "Takdir-i Elhan" da Muallim Naci'nin düşüncelerini eleÅŸtirir, eski edebiyata karşı çıkar. Muallim Naci de bu eleÅŸtirileri karşılıksız bırakmaz. Bu tür eleÅŸtirilerini "Demdeme" adlı bir kitabında toplar.


    Tanzimat Dönemi eleÅŸtirisinin temelini "eski -yeni" mücadelesi oluÅŸturur. EleÅŸtiri türündeki yazılar, Servet-i Fünun Dönemi'nde daha modern bir çizgiye ulaşır.



Edebibilgiler.com 2009 ©  Her hakkı saklıdır.