GAZETE VE HABER YAZILARI

     Gazete, haber, bilgi ve reklam içeren, genellikle düşük maliyetli kağıt kullanılarak basılan ve dağıtımı yapılan bir yayım olup halka güncel olaylara iliÅŸkin bilgi verme amacı gütmektedir . Genel olarak yayınlandığı gibi, özel bir konu üzerinde de yayınlanabilir ve genellikle günlük ya da haftalık olarak yayınlanır.

Ä°LK HABER TOPLAMA VE DAÄžITMA GAZETESÄ°

     Ä°lk haber toplama ve dağıtma gazetesi Roma Senatosu'nca M.Ö 59 yılında 2.000 kopya olarak çıkarılıp imparatorluÄŸun deÄŸiÅŸik köşelerine dağıtılan Acta Diurna'dır. Fethedilen topraklar, siyasi geliÅŸmeler, toplumsal olaylar, gladyatör dövüşlerinin sonuçlarını içeren Acta Duirna'yı Okuma bilen Roma vatandaÅŸları yüksek sesle okuyarak okuma bilmeyenlere duyururdu Çin'de Tang hanedanı döneminde dağıtılmaya baÅŸlayan Kai Yuan Za Bao adlı saray genelgesi de mandarinlerin baÅŸarıları konusunda haberlere yer verdiÄŸi için bu yönüyle bir gazete sayılabilir. 15. yüzyılda matbaanın keÅŸfi gazete ve dergilerin hızla geliÅŸmesine yol açmıştır. 16. yüzyılda Avrupa'da savaÅŸlara tanıklık etmiÅŸ kimselerin birinci elden aktardığı birkaç sayfalık savaÅŸ haberleri yayımlandıktan sonra süreli yayımlanan ilk gazeteler ise 17. yüzyılın baÅŸlarında Almanya'nın bazı kentlerinde ve Belçika'nın Antwerpen ÅŸehrinde basılmıştır.

     Johann Carolus’un 1605 yılında yayınladığı aller Fürnemmen und gedenckwürdigen Historie adlı gazetesi kağıt üzerine basılan ilk gazete kabul edilmektedir. Ä°lk Ä°ngilizce gazete 1622 yılında Ä°ngiltere'de yayımlanan Nathaniel Butter'dır. 1828'de Mısır'da Vekayi-i Mısriyye yayınlanmaya baÅŸlamıştı. Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali PaÅŸa tarafından Türkçe ve Arapça olarak bastırılan bu yayın organı Mısır'ın Osmanlı Devleti'ne karşı etkin bir propaganda aracı olarak meydana çıkmıştı. Sultan II. Mahmut ve Bab-ı Âli, yürütmekte oldukları merkeziyetçi reformlar çerçevesinde devlet idaresinin sesini daha etkin olarak duyurabilmek amacıyla resmî bir gazetenin yayınlanmasını gerekli bulmaktaydılar. Bu amaçla, daha önceden Ä°zmir'de yerel Fransızca gazete yayınlamış olan Alexandre Blacque ile anlaÅŸmak suretiyle resmî bir gazete çıkarma kararı alındı. 11 Kasım 1831'de Takvim-i Vekayi yayın hayatına girdi. Sanayi devrimi ile geliÅŸmiÅŸ matbaa makinelerinin icat edilmesi gazetelerin tiraj ve maliyetlerini olumlu ölçüde etkileyerek gazete okuma alışkanlığının yaygınlaÅŸmasına neden olmuÅŸtur. Londra'da yayımlanan The Times gazetesi, 1814 yılında yeni matbaa aletlerini edinince dakika da 1.100 baskı yapabilecek kapasiteye ulaÅŸmıştır

HABER

  Haber, güncel ve ilginç bir olayın olduÄŸunca nesnel ve gerçeÄŸe uygun bir biçimde sunulmasıdır. Haber metninde her türlü taraflı deÄŸerlendirmelerden ve söz oyunlarından uzak durulur. Metin kısa, haber dili de yalındır.

Bu haber tekniği son derece katı kurallara tabidir. Haberi yazan kişinin, sahip olduğu yaratıcılık alanı sınırlıdır. "Okurlarımız için yazıyoruz, hakkında yazı yazdıklarımız için değil" görüşü hâkimdir. Nitekim hatır için gazetecilik yapmak sakıncalıdır. Bir kısa ya da karmaşık haber metninde uyulması gereken kurallar şunlardır:

1.Haber, güncel, yeni olmalı ve kolay iletilebilmelidir

2.Konu ilginç olmalıdır.

3.Konu önemli olmalıdır

4.Haber başlıklarıyla metin uyum içinde olmalıdır.

5.Dil kolay anlaşılmalı, süsten uzak olmalıdır.

6.Haberin doğruluğu mutlaka araştırılmalıdır.

   Haber katıksız gerçekleri iletir. Mümkün olduÄŸunca 5N 1K kuralına uymalıdır: Kim? Ne, Ne zaman? Nerede? Nasıl? Neden? - Nereden sorusu kaynaÄŸa yönelik sorudur.

Örneğin;

  27 yaşındaki Ä°stanbul'lu A.K. çarÅŸamba gecesi özel otosuyla Bodrum yakınlarında geçirdiÄŸi kaza sonucu hayatını yitirdi. Polisin yaptığı açıklamaya göre, sol virajı çok açıktan almaya çalışırken saÄŸdaki bankete düştüğünde A.K, Türkbükü istikametine doÄŸru yol almaktaydı. Direksiyonu düzelttikten hemen sonra aracı kaymaya baÅŸladı ve hızla bir duvara çarptı.

HABERCÄ°LÄ°KLE Ä°LGÄ°LÄ° TERÄ°MLER

	SÃœRMANÅžET      Bir gazete manÅŸetinin üstüne yerleÅŸtirilen özlü ve çarpıcı bir baÅŸlıktır.     Genelde günlük ya da haftalık yayımlanan politikadan ekonomiye,spordan magazine pek çok konuda güncel haber içeren, tarafsızlığın makbul olduÄŸu yazılardır.

	MANŞET Gazetelerin ilk sayfalarının üst bölümüne iri harflerle konulan başlıktır.

	MUHABÄ°R         Medyada haberci (reporter) denilen muhabir, klasik olarak haber muhabiri ve foto muhabiri olarak ikiye ayrılır. Sadece röportaj ve görüşme yapan röportaj muhabiri popüler kiÅŸilerle görüşür, haftada bir yayınlar. Bu tip muhabirlerin yazıları pazar, pazartesi günleri tam sayfa halinde yayınlanır.        Her habere giden genel muhabir dışında muhabirler alanlarına göre ayrılmaya baÅŸlamıştır: Polis muhabiri, parlamento muhabiri, magazin muhabiri, eÄŸitim muhabiri, savaÅŸ muhabiri, ekonomi muhabiri, sanat muhabiri, spor muhabiri. Televizyon muhabirliÄŸi gazete muhabirliÄŸinden sonra geliÅŸmiÅŸ, foto muhabiri ve kameraman bu meslekte muhabirle birlikte çalışan temel elemanlar olmuÅŸtur.        Muhabirlerin klasik çalışma yöntemi 5N1K ilkesine göredir. Ne, nerede, ne zaman, nasıl, neden ve kim ÅŸeklindeki bu temel ilkeler habercilikte esastır. Objektiflik ve tarafsızlık, doÄŸruluk, temiz dil muhabirin ana ilkeleridir. Yalan haber yazan, masa başında haber uyduranlar meslekten ihraç edilir.

	AJANS      Haber toplama, yayma iÅŸiyle uÄŸraÅŸan kuruluÅŸtur. Bir ticari kuruluÅŸu tanıtan, onunla ilgili bilgi aktaran ve bu yolla kazanç saÄŸlayan iÅŸ koludur. Bu iÅŸ kollarının çalıştığı bürodur.

	KÖŞE YAZISI      Bir yazarın, gazete sütunlarında herhangi bir konu üzerinde kiÅŸisel anlayış, görüş ve düşüncelerini güzel bir biçemle, hiçbir kanıtlama gereÄŸi duymadan anlattığı, sanatsal deÄŸeri olan, güncel konuları iÅŸleyen, baÅŸlıklı ve imzalı kısa düz yazılardır. Eskiden "fıkra" terimiyle adlandırılan bu yazı türünde yazarın zengin bir bilgi birikiminin olması gerekir. Yazar, güncel konulara deÄŸindiÄŸi için ilginç bir biçemle yinelemelere düşmeden düşüncelerini yazmalıdır. aziz nesin fıkracı için ÅŸu benzetmeyi kullanır: "Kelebek gibi renkli, parlak, göze çarpan bir ÅŸeydir ama, yine kelebek gibi yaÅŸamı ancak bir günlüktür."      Köşe yazısı örneklerine her gazetede rastlamak olasıdır. Bir yazının köşe yazısı olabilmesi için gazetenin belli bir köşesinde, belli bir aralıkla (günlük, haftalık, aylık gibi) aynı baÅŸlık altında aynı kiÅŸi tarafından yazılması gerekir. Åžeytanın Gör DediÄŸi/Çetin Altan, Gözlem/UÄŸur Mumcu, Onuncu Köy/Bekir coÅŸkun, Teke Tek/Fatih Altaylı, Pencere/Ä°lhan Selçuk gazetelerde rastlanan köşe yazılarının baÅŸlık ve yazarlarından sadece birkaçıdır.

	TEKZÄ°P      Bir tür yalanlamadır. ÖRNEK:    S..Gazetesi"nin 01 Ekim 2007 tarihli nüshasının 12. sayfasında yayınlanan ve H. Ö. tarafından kaleme alınan "Kraldan fazla kralcı" baÅŸlıklı yazı, haksız, gerçeÄŸe ve hukuka aykırı, S.Gazetesi"nin manevi haklarına ve ticari itibarına saldırı teÅŸkil eden bir yayındır.

	ASPARAGAS       Asparagas, gerçek olmayan, masa başında uydurulan, yalan haber, uydurma haber demektir. Türkçe literatürde "para az gerisi gaz" denilerek üretilmiÅŸ ve asparagas adlı derme çatma bir kulübe de yaÅŸayan insanların öyküsünü iÅŸleyen bir haberle terimleÅŸmiÅŸ ve kısa zamanda bir gazetecilik terimi olarak kullanılmaya baÅŸlanmıştır. En fazla magazin haberleri bu iÅŸi yapmaktadır.

	SANSASYONEL      Beklenmeyen ve insanlarda merak uyandıran, alışılmadık olay düşüncelerdir. Herkesin hiç beklemediÄŸi ve ender görünen sürpriz olaylardır.

Edebibilgiler.com 2009 ©  Her hakkı saklıdır.