ATABETÜ’L HAKÂYIK  (12. Yüzyıl)

    İslâmi Devir Türk Edebiyatının ilk dönemlerine ait önemli eserlerden biridir. Edip Ahmet Bin Mahmut Yüknekî tarafından yazılan bu eserin adı, “ Gerçeklerin Eşiği “ anlamına gelmektedir.

    Aruzun Fâ’ûlün Fa’ûlün Fa’ûlün Fa’ul kalıbıyla yazılan eserin, asıl metin kısmında beyit yerine dörtlük nazım birimi kullanılmıştır. Eser, 40 beyit ve 101 dörtlük olmak üzere toplam 484 mısradan oluşur. Beyit biriminin kullanıldığı bölümlerin tamamı gazel nazım şekliyle yazılmıştır. Eser, Doğu (Hakaniye) Türkçesi ile yazılmıştır. Dilinde yabancı (Arapça-Farsça) sözcük Kutadgu Bilig’e göre daha fazladır.

    Atabetü’l Hakâyık, dinî ve ahlakî konuları işleyen “didaktik” bir eserdir. Bir vaaz ya da nasihat kitabı olarak kabul edebileceğimiz eserde, “ dindarlığın faziletleri, bilimin mutluluğa götüren yol oluşu, cömertliğin şan ve şerefi, kibir ve ihtirasın kötülüğü gibi konular işlenmiştir.

    Şair, eserinde biliminde ve bilgiye son derece önem vermiştir. Şaire göre, insan mutluluğa ancak bilgi yoluyla ulaşabilir. Onun için bilgili insanlarla dost olmak ve bilgi edinmek gerekir.

    Edip Ahmet’in doğuştan kör olduğu, büyük bir edip ve yüksek erdemli bir kişi olduğu kitaba başkaları tarafından yapılan eklemelerden anlaşılmaktadır.

    Eser, Dad Sipahsalar adlı bir beye ithaf edilmiştir. Esere başlangıç olarak yazılmış kasidede Allah’ın, Hz. Muhammed’in ve dört halifenin övgüsü yapılır.