YAZILI EDEBÄ°YAT


      Türklerde, sözlü edebiyat gibi yazılı edebiyatında kesin olarak ne zaman baÅŸladığı bilinmemektedir. Elimizdeki en eski yazılı belgeler VI. Yüzyıla aittir. Bu belgeler, Göktürk (Köktürk) alfabesiyle yazılmış olan Yenisey Yazıtları’dır. Elimizdeki en eski ikinci yazılı belge ise Türk dünyası için de son derece önemli olan ve VIII. Yüzyılda yazdırılan Göktürk Kitâbeleri (Orhun Yazıtları)dir. Bu kitabeler Türklerde yazılı edebiyatın da baÅŸlangıcı sayılır.

     Orhun Yazıtları, Göktürk alfabesiyle yazılmıştır. Göktürk alfabesi runik - Göktürk alfabesi, Ä°skandinavya’nın  (Suryani-Arami) Run yazısına benzediÄŸi için özellikle Batılılar tarafından böyle adlandırılmaktadır.- karakter taşımaktadır. Bu alfabe 38 harften oluÅŸmuÅŸtur. Bir hitabet ÅŸaheseri olan Orhun Yazıtları’nda, Türk hakanlarının, kavimlerini Çin egemenliÄŸinden kurtarmak ve onların bağımsız yaÅŸamalarını saÄŸlamak için verdikleri mücadele anlatılmıştır.

Halen Moğolistan toprakları üzerinde bulunan Göktürk Kitabeleri üç ayrı dikili taştır. Bunlar;

Tonyukuk Anıtı: Bu anıtı, Göktürklerin dört kağanına vezirlik yapan büyük devlet adamı Tonyukuk, 720-725 yıllarında kendi adına yazdırıp diktirmiştir. Tonyukuk Anıtı, dört cepheli iki taş halindedir. Tonyukuk, bu anıtta Çin’e karşı giriştiği bağımsızlık savaşını ve hayat hikâyesini kendi ağzından anlatmıştır.

Kül Tigin Anıtı: Bu anıt, Bilge Kağan tarafından 732 yılında kardeşi Kül Tigin’in ölümünden dolayı duyduğu derin acıyı bu anıtta dile getirmiştir. Anıttaki hitabeyi, Bilge Kağan bizzat kendisi yazdırmıştır. Dört cepheli bir taş üzerine yazılmış olan bu kitâbenin batı cephesi Çincedir.

Bilge Kağan Anıtı: Bilge Kağan’ın ölümünden sonra (734) oğlu tarafından 735 yılında diktirilmiştir. Anıtta, Bilge Kağan’ın kendi ağzından anlatılanlar yazılıdır. Anıtın batı cephesinde Çince kitabe yer almaktadır.

Kül Tigin ve Bilge Kağan anıtlarını Yollug Tigin yazmıştır.

          GÖKTÃœRK KÄ°TABELERÄ°NÄ°N TÃœRK MÄ°LLETÄ° İÇİN ÖNEMÄ°

1.Türk adının, Türk milletinin adının geçtiği ilk Türkçe metindir.

2.Taşlar üzerine yazılmış ilk Türk tarihidir.

3.Türk devlet adamlarının millete hesap vermesi ve milletle hesaplaşmasının göstergesidir.

4.Devlet ve milletin karşılıklı görevlerini ortaya koyan belgedir.

5.Türk töresinin, Türk medeniyetinin, yüksek Türk kültürünün en önemli belgesidir.

6.Türk askerlik sanatının esaslarını ortaya koyan belgedir.

7.Türk Edebiyatının ilk şaheseridir.

8.Türk hitabet sanatının erişilmez şaheseridir.

9.Türk yazı dilinin ilk fakat mükemmel örneğidir.

10.Türk yazı dilinin başlangıcını Miladın ilk asırlarına çıkartan delil olma özelliği taşır.

11.Türk ordusunun kuruluşunu en az 1250 sene öteye götüren belgedir.


Göktürk Yazısı


Kültigin Heykeli


Tonyukuk Anıtı


Yazıtların Bulunduğu Alan


Bilge Kagan Anıtı


Edebibilgiler.com 2009 ©  Her hakkı saklıdır.