MAKSÄ°M GORKÄ°

--------------------------------------------------------------------------------

   28 Mart 1868’de Rusya Novgorod’da (Bugünkü adı Gorki) doÄŸdu. 14 Haziran 1936'da Moskova'da yaÅŸamını yitirdi. Asıl ismi Aleksey Maksimoviç PeÅŸkov. ÇocukluÄŸu Astrahan'da geçti. Nakliyecilik yapan babasını 5 yaşındayken kaybetti. Annesi yeniden evlenince doÄŸum yeri olan Novgorod'a döndü. Anneannesi ve büyük babası tarafından büyütüldü. Yalnızca birkaç ay okula gidebildi. 8 yaşında çalışmaya baÅŸladı. Bu sayede Rus işçi sınıfının yaÅŸamını yakından tanıdı. Bir gemide bulaşıkçılık yaparken okuma merakı sardı. Yoksullukla ve acıyla dolu bir hayat sürdüğü için Rusça'da "acı" anlamına gelen "Gorki" takma adını aldı. Ä°lk gençlik yıllarını Kazan'da geçirdi. Ä°ntihara kalkıştı, bir serseri gibi bütün Rusyayı dolaÅŸtı. Ä°lk öyküleri Tiflis'te bulunduÄŸu yıllarda dergilerde yayınlandı. 1895'te Petersburg'da yayınlanan bir dergide çıkan "ÇelkaÅŸ" adlı öykü ile ünlendi. Ardından "Yirmi Altı Erkek ve Bir Kız" öyküsü yayınlandı. Ãœnü hızla yayıldı. Bu öyküler kadar baÅŸarılı olmayan bir dizi roman ve öykü daha yazdı.

      Ä°lk romanı "Foma" 1899'da basıldı. Bu dönemde saÄŸlam bir olay örgüsü kuramaması ve yaÅŸamın anlamı üzerine uzun tartışmalara girmesi sonucu romanları baÅŸarısız sayıldı. 1906'da yazdığı ve Rus Devrimi'ne adadığı "Ana" en baÅŸarılı romanı. 1899-1906 arasında Petersburg'da (bugün Leningrad) yaÅŸadı. Marksizmi benimsedi. Komünist Parti içinde 1903'teki bölünmede BolÅŸevikler'e destek verdi. Ama partiye hiçbir zaman resmi üye olmadı. 1901'de "Fırtına KuÅŸunun Türküsü" isimli kısa ÅŸiiri yüzünden tutuklandı. Kısa sürede serbest kaldı, Kırım'a gitti. 1902'de Petersburg Bilim Ve Sanat Akademisi'ne üye seçildi, üyeliÄŸi tekrar alındı. Bilgi isimli bir yayınevi kurdu. Bu dergiyle 1905 devriminde önemli bir rol oynadı. 1906'da ABD'yi gezdi. 1906'da Rusya'dan ayrılıp Kapri Adası'ndaki villasında yaÅŸadı. Marksistlerden uzak durdu. 1913'te tekrar Rusya'ya döndü. Rusya'nın 1.dünya savaşına girmesine karşı çıktı. 1917'de BolÅŸeviklerin iktidara el koymasını eleÅŸtirdi. Ama 1919'dan baÅŸlayarak Lenin'le iÅŸbirliÄŸi yaptı. Ama süreç içinde hep BolÅŸeviklerden hem Rusya'dan uzaklaÅŸtı. 1921-1928 arasını Ä°talya'nın Sorrento kentindeki villasında geçirdi. Israrlı çaÄŸrılar üzerine 1929'da tekrar Rusya'ya döndü. Ölünceye kadar orada yaÅŸadı. Stalin'in baskıcı yöntemlerini destekledi. Sovyet Yazarlar BirliÄŸi BaÅŸkanı oldu. 1936'da tedavisi sırasında aniden öldü. Ölümü kuÅŸkulu bulundu. ArkadaÅŸları suikast iddasını artaya attı. Toplumcu gerçekçi romanın kurucusu sayılır. Eserlerinde çocukluk ve gençlik yıllarında yaÅŸadığı acılı hayatı, Rusya'daki yoksulluk yıllarını anlattı. Zaman zaman uzun felsefi tartışmalara girerek eserlerinin sanatsal düzeyini düşürdü. Betimlemelerdeki ustalığıyla keskin bir gözlemci olduÄŸunu gösterdi. BaÅŸlangıçta bizzat katılarak destek verdiÄŸi Sovyet devriminden daha sonra soÄŸudu. Dönem dönem verdiÄŸi gönülsüz desteklerin dışında Rusya'dan uzak kalmaya çalıştı. Son dönem yapıtlarının hemen hepsinde devrim öncesi dönemi ele aldı. Tiyatro oyunları ve anılarını kaleme aldığı eserleriyle de Rus edebiyatına katkıda bulundu.

--------------------------------------------------------------------------------

ESERLERÄ°

ROMAN:

Foma (1899, 1983)

Ana (1906, 1979)

Halk Düşmanı (1907, Türkçe'ye "Yararsız Bir Adam" adıyla (1979)

Matveya Kojemyakin (1910, 1984)

Klim Samgin'in Hayatı (1936, 1975)

Artamonovlar (1977)

Küçük Burjuvalar (1901, 1967)


ÖYKÜ:

Yirmi Altı Erkek ve Bir Kız (1939)

Ä°talya Hikayeleri (1911, 1970)


OYUN:

Ayaktakımı Arasında (1941, 1967)

ANI-OTOBÄ°YOGRAFÄ°:

Benim Ãœniversitelerim (1941, 1986)

Çocukluğum (1947, 1976)

Ekmeğimi Kazanırken (1949, 1986)

Tolstoy'dan Anılar (1919, 1967)

Güncemden Yapraklar (1924, 1984)

Lenin (1924-1936) "Türkçe'ye Gorki Lenin'i Anlatıyor" adıyla (1980)


Edebibilgiler.com 2009 ©  Her hakkı saklıdır.