EVLİYA ÇELEBİ

--------------------------------------------------------------------------------

     1611’de Ä°stanbul’da doÄŸdu. 1682’de, Mısır’dan dönerken yolda ya da Ä°stanbul’da öldüğü sanılıyor. Asıl adı Evliya Çelebi DerviÅŸ Mehmed Zillî. Ailesi Kütahya'dan gelip saraya yerleÅŸti. Babası sarayda kuyumcu olan Mehmet Zillî. Özel öğrenim gördü. Bir süre medresede okudu, babasından tezhip, hat ve nakış sanatlarını öğrendi. Musiki ile ilgilendi, hafız oldu. Enderuna alındı. Dayısı Melek Ahmed PaÅŸa aracılığıyla Sultan 4'üncü Murat'ın hizmetine girdi. Gezmeye ilgisi çocukluÄŸunda babasından ve yakınlarından dinlediÄŸi öyküler, söylenceler ve masallardan kaynaklanır. Seyahatname’nin giriÅŸ bölümünde gezi merakını bir rüyaya baÄŸlar. Kendi anlatımınına göre, bir gece rüyasında Hazreti Muhammed’i gördü. "Åžefaat ya Resulallah" diye ÅŸefaat isteyecekken, ÅŸaşırıp "Seyahat ya Resulallah" dedi. Böylece birçok ülkeyi gezme, tanıma fırsatı bulduÄŸunu yazar.

      1635’te, yani 24 yaşındaki iken önce Ä°stanbul’u dolaÅŸmaya, gördüklerini, duyduklarını yazmaya baÅŸladı. 1640’ta Bursa, Ä°zmit ve Trabzon’u gezdi. 1645’te Kırım’a Bahadır Giray’ın yanına gitti. Yakınlık kurduÄŸu kimi devlet büyükleriyle uzak yolculuklara çıktı. 1646’da Erzurum Beylerbeyi Defterdarzade Mehmed PaÅŸa’nın muhasibi oldu. DoÄŸu illerini, Azerbaycan’ın, Gürcistan’ın kimi bölgelerini gezdi. Gümüşhane, Tortum yörelerini dolaÅŸtı. 1648’te Ä°stanbul’a dönerek Mustafa PaÅŸa ile Åžam’a gitti, üç yıl bölgeyi gezdi. 1651’den sonra Rumeli’yi dolaÅŸmaya baÅŸladı, bir süre Sofya’da bulundu. 1667-1670 arasında Avusturya, Arnavutluk, Teselya, Kandiye, Gümülcine, Selanik yörelerini gezdi. 50 yıllık seyahat : Gezileri 50 yıl sürdü. Gezilerinde karşılaÅŸtığı toplumların yaÅŸama düzenini ve özelliklerini yansıtan gözlemler yaptı. Kültürleri, günlük yaÅŸayışları inceledi ve ünlü Seyahatname’sinde yazdı. Seyahatname’nin üslubu, Divan edebiyatı düz yazılarının tersine son derece sadedir. Dili kolayca anlaşılır. KonuÅŸma diline yakın, akıcı bir üslup kullandı. Anlatımlarında kimi zaman mizah unsurlarına da yer verdi. Gözlemlerine, kendi düşünce ve çıkarmalarını da ekledi. Anlatımını belli bir zaman dilimiyle sınırlamadı. Seyahatname’de geçmiÅŸle gelecek, ÅŸimdiki zamanla geçmiÅŸ iç içedir. Yapısı gereÄŸi Seyahatname bir kültürel derleme niteliÄŸindedir. İçinde, gidilen yerlerde dinlenen halk öyküleri, türküler, halk ÅŸiirleri, söylenceler, masallar, maniler, halk oyunları unsurları, giyim-kuÅŸamla ilgili özellikler, düğün-cenaze törenleri, yerel oyunlar, inançlar, komÅŸuluk baÄŸlantıları, toplumsal davranışlar, sanat ve zanaat özellikleri de vardır. Ayrıca gezilen bölgelerdeki evler, cami, mescid, çeÅŸme, han, saray, konak, hamam, kilise, manastır, kule, kale, sur, yol, havra, köprü gibi çevresel yapıları da inceler. Seyahatnamesi, yalnızca 17'nci Yüzyıl Osmanlı dünyası için deÄŸil, Kafkasya, Arap ülkeleri, Balkanlar ve Orta Avrupa bakımından da önemli bir tarihsel coÄŸrafya-kültür haritası niteliÄŸindedir.

--------------------------------------------------------------------------------

ESERLERÄ°

Seyahatname (10 cilt. Ä°lk sekiz cilt 1898-1928, son iki cilt 1935-1938)



Edebibilgiler.com 2009 ©  Her hakkı saklıdır.